Πρέπει να τονίσουμε ότι δεν έχει εφαρμοστεί ως τώρα στην Ελλάδα ένα εθνικό πρόγραμμα προληπτικής μαστογραφίας, αυτονόητο στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες. Ο Ιπποκράτης είχε υποστηρίξει "κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν" και δεν παύουμε να το αναφέρουμε κάθε φορά που συζητάμε για τη σημασία που έχει η πρόληψη για την υγεία.
Στη χώρα μας, κάθε γυναίκα καλείται να υποβληθεί σε προληπτικό έλεγχο με δική της ευθύνη, συνήθως μετά από την προτροπή κάποιου γιατρού ή με την αφορμή κάποιας ενημερωτικής εκστρατείας. Ο καρκίνος του μαστού είναι κληρονομούμενος στο 5-10% και συνδέεται με μετάλλαξη γονιδίου (κυρίως των BRCA1 και BRCA2). Ο κληρονομούμενος καρκίνος εμφανίζεται συνήθως σε νεότερες γυναίκες. Επομένως, η μεγάλη πλειοψηφία του καρκίνου του μαστού είναι σποραδικός και η συχνότητά του αυξάνει με την ηλικία. Είναι σπάνιος σε ηλικίες κάτω των 30 και περισσότερο από το 80% των περιστατικών εμφανίζεται σε ηλικία άνω των 50.

Οι αιτίες του καρκίνου του μαστού αποδίδονται εν πολλοίς σε περιβαλλοντικούς παράγοντες (πρώιμη εμμηναρχή, καθυστερημένη εμμηνόπαυση, παχυσαρκία, αλκοόλ, ορμόνες υποκατάστασης κατά την εμμηνόπαυση, αντισυλληπτικά κ.α.), όμως ο τρόπος που επιδρούν είναι πολύπλοκος και δεν είναι πλήρως κατανοητός. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα συνυπάρχει και σύνθετη γενετική προδιάθεση (οικογενής καρκίνος). Έτσι, πρωτογενής πρόληψη (παρέμβαση πριν την εκδήλωση καρκίνου του μαστού) προς το παρόν είναι δύσκολα εφικτή. Αυτό τονίζει ακόμα περισσότερο τη σημασία της δευτερογενούς πρόληψης (πρώιμη ανίχνευση).

Ο καρκίνος του μαστού είναι θεραπεύσιμος εφόσον ανιχνευθεί σε πρώιμο στάδιο.
Το κόστος των μέτρων που απαιτούνται για την πρώιμη διάγνωση είναι ελάχιστο σε σχέση με αυτό που απαιτείται για τη θεραπεία της νόσου σε προχωρημένο στάδιο. Στη Μεγάλη Βρετανία, η πρώιμη ανίχνευση και παρέμβαση- σε συνδυασμό και με προόδους που έχουν επιτευχθεί στη θεραπεία- οδήγησε σε 30% μείωση της θνησιμότητας τα τελευταία 20 χρόνια.

Η πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου του μαστού μπορεί να γίνει σε ειδικά Κέντρα Μαστού
Α. Με προγράμματα προληπτικής μαστογραφίας. Παρόλο που η αξία των προγραμμάτων αυτών είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση στο παρελθόν, νεότερα στοιχεία (World Health Organisation International Agency for Research on Cancer, Swedish combined trials group) επιβεβαιώνουν τη μείωση της θνησιμότητας στις γυναίκες που συμμετέχουν: κατά 35-40% στις γυναίκες 55-70 ετών και 20% στις ηλικίες μεταξύ 40-55. Σε γυναίκα κάτω των 40 ετών, χωρίς κάποιους συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου, η προληπτική μαστογραφία δεν παρουσιάζει κάποιο όφελος. Πιστεύεται ότι η μαστογραφια μπορεί να ανιχνεύσει τον καρκίνο περίπου 2 χρόνια πριν γίνει κλινικά αντιληπτός. Έτσι, τα περισσότερα προγράμματα προληπτικής μαστογραφίας συστήνουν μαστογραφία κάθε 1-2 χρόνια.

Β. Γυναίκες που παρουσιάζουν σύμπτωμα στο στήθος (όπως όγκος, ρύση της θηλής, έλξη του δέρματος ή της θηλής προς το εσωτερικό του μαστού, ερυθρότητα, ευαισθησία) θα πρέπει να εξετάζονται όσο το δυνατό νωρίτερα κλινικά αλλά και με απεικονιστικές μεθόδους (μαστογραφία/υπερηχογράφημα), και ανάλογα με τα ευρήματα μπορεί να ακολουθήσει διαδερμική κατευθυνόμενη βιοψία με βελόνη (triple assessment). Σε οργανωμένο Κέντρο Μαστού η ασθενής μπορεί να υποβληθεί σε όλες αυτές τις απαραίτητες διαγωνιστικές εξετάσεις σε μία επίσκεψη (one-stop clinic). Από το 1998 η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μαστολογίας (EUSOMA) έχει αναδείξει τη σημασία τους για την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών στον τομέα αυτό.

Οι βασικοί συντελεστές σε ένα Κέντρο Μαστού είναι:
-Χειρουργός μαστού
-Ακτινολόγος με εξειδίκευση στις απεικονιστικές εξετάσεις του μαστού
-Κυτταρολόγος και Παθολογοανατόμος εξειδικευμένοι στις παθήσεις του μαστού
-Εξειδικευμένη Νοσηλεύτρια μαστού Το Κέντρο Μαστού επίσης καλύπτεται από ογκολόγους, ακτινοθεραπευτές, πλαστικούς χειρουργούς, γενετιστές, ψυχολόγους, φυσιοθεραπευτές, ώστε να καλυφθούν όλοι οι τομείς της διάγνωσης, συμβουλευτικής και αντιμετώπισης όπως:
-Διάγνωση μίας ημέρας (one-stop clinic)
-Γενετική συμβουλευτική -Ογκολογικό συμβούλιο -Χειρουργική αντιμετώπιση (ογκοπλαστική χειρουργική/ επανορθωτική χειρουργική όπου ενδείκνυται)
-Επικουρικές θεραπείες.

To πιο ηχηρό μήνυμα που πρέπει να σταλεί είναι ότι η πρόληψη-πρώιμη διάγνωση σώζει ζωές. Όσο νωρίτερα διαγνωσθεί ένας καρκίνος του μαστού, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα για επιτυχημένη και πολλές φορές πλήρη θεραπεία.

Η προσυμπτωματική εξέταση του μαστού μπορεί να βοηθήσει στο να βρεθεί ο καρκίνος σε πολύ πρώιμο στάδιο, γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες ίασης αλλά και να αποφευχθεί η μαστεκτομή. Επομένως, όσο πιο νωρίς βρεθεί ο παθολογικός ιστός, τόσο πιο απλή και λιγότερο ριζική και επίπονη θα είναι η θεραπεία.

‍